De regio Eindhoven heeft een rijke wielerhistorie. Van 1886 tot begin 1900 was de wielersport hier zeer populair. De bron voor dit blog zijn de boeken ‘Wielerspiegel van de Kempen’ van Piet Gijsbers – vele kilo’s bijzondere uitgebreide informatie over de regionale wielerhistorie.

1886 – De Snelheid, de eerste Brabantse wielerclub
De oudste wederwaardigheden van het wielrennen in de Brainport regio zijn terug te voeren naar Eindhoven zelf. Daar werd in 1886 wielervereniging De Snelheid opgericht.

De oprichting van die eerste Brabantse vélocipède club De Snelheid vindt plaats in café-restaurant Diligence van de heer Sloot aan het Stationsplein in Eindhoven, waar later hotel Schimmelpenninck zal worden gevestigd. Er zijn voornamelijk Eindhovenaren bij aangesloten met als meest bekende renners Michiel Aertnijs en H. van Stekelenborg, respectievelijk zonen van een huisarts en een wijnhandelaar. Maar ook uit de gegoede burgerij uit de regio Eindhoven komen leden als de Zeelstse brouwer W. Baselmans en de Waalrese notaris- en burgemeesterszoon J. de Vries. Die is in die tijd nog vooral een elitesport, omdat de aanschaf van een fiets een klein vermogen kost. Elke eerste zondag  van de maand maken de leden van De Snelheid een rit door de omgeving. Voorop de weg-‘captain’ en allen in clubuniform: een veston (een soort colbertjasje), een korte broek, een rood-wit gestreept tricot en een platte pet. De hoornblazer van de club maakt de inwoners van de te bezoeken dorpen attent op het naderen van de groep wielrijders.

De Snelheid was de aanjager van de wielersport in de regio Eindhoven. Er volgen vele andere clubs in Woensel, Stratum en Tongelre. Toen nog in hetzelfde jaar de Noord-Brabantsche Wielrijderskring werd opgericht met als bestuursleden J. Rijser, J. Brüning en M. Aertnijs, alle drie lid van De Snelheid, verdwijnt de eerste Eindhovense vereniging uit beeld. De nieuw opgerichte wielerclub De Kring sluit zich aan bij de ANWB die de aanleg van fietspaden stimuleert en tevens zorg draagt voor de (amateur) wielersport.In 1893 werd in Stratum de Meierijsche Wielrijderskring opgericht die vijf jaar lang stand houdt. De MWK streeft naar clublokalen in diverse gemeenten en organiseert clubtochten, onder meer naar Budel, waarbij onderweg bij alle clublokalen werden aangedaan. Daar verhogen de plaatselijke harmonieën de feestvreugde. Vaak worden de ontmoetingen besloten met een toespraak en een concert.

1895 – Wielrenners van de Eindhovense vereniging Meierijsche Wielrijderskring voor cafe’-restaurant-billard Dilligence in Eindhoven vieren het behalen van de 1e prijs van een wedstijd in Tilburg

Vanaf 1898 werden ook in de omgeving van Eindhoven talloze verenigingen opgericht zoals: 

• Voor Oranje en Nederland (1898) in Heeze
• Budilio (1898) in Budel 
• Velocitas (1899) in Hilvarenbeek 
• De Woenselse Wielerclub (1900) in Woensel
• De Sperwer (1900) in Stratum
• De Vooruitgang in Tongelre
• De Kettinggangers in Veldhoven
• De Postduif in Waalre
• De Valk (1901) in Valkenswaard,
• De Zwaluw (1902) in Zeelst/Meerveldhoven
• De Snelvaarders (1902) in Westerhoven
• De Kempische Wielerclub (1903) in Borkel en Schaft
• De Vooruitgang (1904) in Oerle
• De Sportbroeders (1905) in Hoogeloon
• De Zwaluw (1906) in Bergeijk
• Jaap Eden, al spoedig omgedoopt in Bladella (1906) in Bladel 
• Prins Hendrik (1906) in Hapert
• De Vliegende Hoop (1907) in Veldhoven

De wedstrijden trekken veel publiek, in 1901 is er zo’n drukte bij de finish van een wedstrijd Woensel dat de plaatselijke veldwachter de toestroom van enthousiaste toeschouwers niet in bedwang kan houden. Hierdoor ontstaat er een valpartij bij de finish waarbij de Helmondse renner Piet van Parreren overlijdt. Dit incident het tot gevolg dat het provinciaal bestuur van Noord-Brabant verbiedt hierna het verrijden van wielerwedstrijden op provinciale wegen. Door een wijziging van de Motor- en Rijwielwet in 1905 wordt het houden van wegwedstrijden van stad tot stad verboden, zodat het accent nog meer op toertochten,  gymkhanawedstrijden en wielerbanen komt te liggen. Tot 1930 mogen er slechts met dispensatie van de overheid wedstrijden op de openbare weg gehouden worden.

Drie houten wielerbanen in Eindhoven

Na 1910 wordt de wielerbaan steeds populairder. Er ontstaan nieuwe verenigingen die de eerste zandbanen aanleggen. In Woensel (1911) komt De Potlepel van de vereniging Traplust. Ook in Gestel (1912, door De Jeugdige Sportbroeders) en in Tongelre (door Trappen met Lust) komen zandbaantjes. Die van Gestel heet De Grelouw, genoemd naar de eigenaren De Greef en Louwers. In Strijp krijgen De Vrolijke Trappers in 1909 zelfs de beschikking over een uitneembare houten baan die met kerst 1912 door een brand wordt verwoest. Bij de opening van de nieuwe houten baan in 1913 zijn 2.500 toeschouwers aanwezig.

1930 – houten baan De Zwaluw in Gestel

De wielerclubs Het Zuiden en Wilhelmina timmeren aan de weg met renners als Willem Berkvens, Graad Vlemmix, Frans Waterreus, Toon Duffhuis, Frans van Rooij, Frans van den Broek en Jac Gramser. Vooral het baanwielrennen neemt een belangrijke plaats in. Na baan De Potlepel in Woensel (1911) en zandbaantjes in Tongelre en Gestel (De Grelouw) in 1912 werd er in 1921 een houten baan bij De IJzeren Man aangelegd. Vlak voor de  Tweede Wereldoorlog zijn er op Eindhovense bodem zelfs drie houten wielerbanen: in Gestel De Zwaluw, in Woensel ‘t Hert en De Jordaens. Als na  de oorlog die banen als stookhout in de kachels zijn verdwenen, exploiteren Het Zuiden en Wilhelmina enkele jaren de sintelbaan op het PSV sportpark. Daar wedijveren Wim Dielissen, Hans Dekkers, Jan Plantaz, Martien Cuijten en Toon van Elderen om  de hoogste eer tegen renners uit het  westen van het land.

Wielerwedstrijden op de hometrainer van café de Tramhalte

Voor de Eerste Wereldoorlog zijn wedstrijden op een hometrainer populair. De kastelein van café de Tramhalte in Veldhoven, Frans Bijnen, koopt in april 1910 in Handel een hometrainer, die daar in een café gebruik is voor wedstrijden. De wedstrijdopzet is simpel, iedereen mag zijn kans wagen om zich drie minuten uit te sloven met de bedoeling een zo groot mogelijke afstand af te leggen. F. Roothans uit Veldhoven komt tot 2.500 meter. Er zijn aantrekkelijke prijzen te winnen, zoals een nieuw rijwiel en horloges, uit heel Brabant melden de deelnemers zich aan. C. van der Heijden uit Reusel legt 2.700 in 3 minuten af, de recordhouder in 1911 is  P. Sleegers uit Someren met 3.600 meter in 3 minuten.

Gymkhanawedstrijden

Bij gymkhanawedstrijden moesten deelnemers verschillende behendigheidsoefeningen moesten uitvoeren op de fiets. Bijvoorbeeld met de fiets over hoge obstakels springen, door smalle doorgangen rijden en op hoge snelheid scherpe bochten maken. Ook spelen als ringsteken en vogelpik waren vaste prik. In juni 1908 won De Vliegende Hoop uit Veldhoven de 1e prijs in het ringsteken tijdens een wedstrijd in Bladel. In juni 1910 won De Vliegende Hoop opnieuw de 1e prijs bij het ringsteken tijdens een wedstrijd uitgeschreven door wielerclub De Zwaluw in Bergeijk, waarbij 33 clubs deelnamen